Những cú sốc về địa chính trị và lạm phát kéo dài được dự báo tiếp tục là những rủi ro chính trong năm 2023, nhưng tại châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng vẫn có nhiều điểm sáng giữa bối cảnh khó khăn này.
Trong báo cáo “Vietnam At A Glance – Tăng trưởng 8% nhưng cần thận trọng” vừa phát hành, Ngân hàng HSBC cho rằng, với tăng trưởng GDP cả năm đạt 8,0% trong năm 2022, Việt Nam đã sẵn sàng trở thành một trong các nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất châu Á một lần nữa. Mặc dù vậy, Việt Nam không thể ngủ quên trên chiến thắng khi những khó khăn trong thương mại đang mạnh lên và ảnh hưởng tới nền kinh tế.
Theo HSBC, rủi ro lớn nhất đối với tăng trưởng là những khó khăn trong thương mại đang gia tăng. Động lực bên ngoài của Việt Nam đã giảm tốc mạnh trong vài tháng qua và triển vọng không chắc chắn trong năm mới khi tăng trưởng của các đối tác thương mại lớn được dự báo sẽ chậm lại.
Có thể nhận thấy, tình hình sản xuất tại Việt Nam có phần ảm đạm là hình ảnh phản chiếu của lĩnh vực bên ngoài đang yếu đi. Đặc biệt, Việt Nam dễ bị ảnh hưởng bởi nhu cầu dao động của các nước phương Tây. Tháng 12/2022 đã cho thấy xuất khẩu sụt giảm 14% so với cùng kỳ năm trước, sự suy yếu diễn ra trên diện rộng ở các ngành hàng chính, đặc biệt là điện tử. Trong khi đó, nhập khẩu cũng giảm mạnh 8,1% so với cùng kỳ năm trước, chủ yếu là ở nhập khẩu các mặt hàng liên quan đến công nghệ.
Có thể hiểu rằng, Việt Nam đang ở thế “đứng mũi chịu sào” khi bị ảnh hưởng từ chu kỳ công nghệ toàn cầu “hạ nhiệt” với bản chất hoạt động sản xuất hàng điện tử đòi hỏi phải nhập khẩu nhiều. Trong khi đó, lạm phát cao cũng là vấn đề cần lưu tâm chặt chẽ khi Việt Nam tiếp tục chứng kiến áp lực lạm phát mạnh lên, đặc biệt là giá hàng hóa cơ bản.
Ở góc nhìn toàn cảnh, ông David Liao, đồng Tổng Giám đốc Điều hành của HSBC châu Á – Thái Bình Dương cho biết, đại dịch Covid-19 còn chưa dứt, những cú sốc về địa chính trị và lạm phát kéo dài được dự báo tiếp tục là những rủi ro chính trong năm 2023, nhưng châu Á nhiều khả năng sẽ là điểm sáng giữa bối cảnh khó khăn ngày càng gia tăng khi khu vực này tiếp tục phát huy sự vững vàng. Đặc biệt, việc Trung Quốc mở cửa lại biên giới và phục hồi tiêu dùng được kỳ vọng sẽ thúc đẩy nền kinh tế, cùng với đó là Ấn Độ và ASEAN cùng nâng cao tiềm năng tăng trưởng. Theo đó, có 6 xu hướng chính nhà đầu tư nên lưu tâm trong năm Quý Mão 2023.
Thứ nhất, các vấn đề địa chính trị đang định hình lại chuỗi công nghiệp toàn cầu. Xung đột giữa Nga – Ukraine vẫn tiếp diễn có thể châm ngòi cho những cuộc khủng hoảng năng lượng và thực phẩm mới, đẩy lạm phát lên cao, siết chặt thêm các điểm nghẽn trong chuỗi cung ứng và gia tăng các rủi ro địa chính trị. Trong khi đó, công nghệ trở thành tâm điểm của sự chú ý trong cuộc chiến tranh thương mại Mỹ – Trung Quốc nổ ra từ năm 2018.
Những hạn chế đối với thương mại và đầu tư song phương giữa hai quốc gia được dự báo sẽ còn tiếp tục duy trì và lan rộng sang sản xuất công nghệ.
Thứ hai, cơ hội để tăng tốc quá trình chuyển dịch năng lượng. Đây là lúc để đẩy nhanh quá trình chuyển dịch năng lượng, đặc biệt là sản xuất năng lượng bền vững, các giải pháp lưu trữ tiên tiến và tăng cường tiêu dùng năng lượng bền vững. Cuộc chuyển hóa này sẽ đòi hỏi mức đầu tư khổng lồ và các thị trường vốn cũng như các nhà đầu tư tư nhân sẽ đóng vai trò quan trọng hỗ trợ cho nguồn vốn của Chính phủ.
Về lâu về dài, chuỗi cung ứng xanh mới – dựa trên năng lượng mới và công nghệ mới – được kỳ vọng sẽ góp phần vào tăng trưởng kinh tế và tạo thêm cơ hội việc làm.
Thứ ba, công nghệ tài chính sẽ thúc đẩy tăng trưởng tương lai. Sự vững vàng của các doanh nghiệp nhờ số hóa đã được kiểm chứng đầy đủ trong đại dịch Covid-19 và sẽ tiếp tục là trọng tâm của chiến lược kinh doanh. Công nghệ tài chính toàn cầu sẽ mở ra những thay đổi mới, ví dụ như tiền số ngân hàng trung ương (central bank digital currencies – CBDC) và tài sản ảo.
Những thay đổi này không chỉ nâng cao trải nghiệm dịch vụ khách hàng mà còn mang đến nhiều cơ hội kinh doanh cho doanh nghiệp. Và công bố gần đây của chính phủ Hong Kong kêu gọi tài sản ảo cần phải được quản lý chặt chẽ nhằm đảm bảo tăng cường an toàn và an ninh.
Thứ tư, Ấn Độ và các nền kinh tế ASEAN sẽ là những điểm sáng trong tăng trưởng toàn cầu. Được thúc đẩy bởi sự chuyển dịch sản xuất, số hóa, chuyển hóa năng lượng và nâng cấp ngành dịch vụ, Ấn Độ được kỳ vọng sẽ vượt qua Nhật Bản và Đức để trở thành nền kinh tế lớn thứ ba thế giới vào năm 2030.
Ở ASEAN, ngành sản xuất ô tô, điện tử tiêu dùng, năng lượng tái tạo, thương mại điện tử và công nghệ tài chính sẽ là những lĩnh vực tăng trưởng chính yếu của khu vực. Chỉ mới đây thôi, Việt Nam vừa trở thành thị trường thương mại điện tử lớn thứ hai Đông Nam Á, chỉ sau Indonesia trong năm 2022.
Thứ năm, kinh tế Trung Quốc dự báo sẽ dần dần phục hồi. Mặc dù vẫn còn xuất hiện biến thể mới trong các đợt lây nhiễm Covid-19 nhưng việc Trung Quốc mở cửa trở lại và các chính sách toàn diện hơn nhằm hỗ trợ ngành bất động sản sẽ là động lực thúc đẩy hỗ trợ phục hồi tăng trưởng. Tháng 12/2022, Hội nghị Công tác Kinh tế Trung ương đã đặt “mở rộng nhu cầu trong nước” là ưu tiên hàng đầu, bao gồm nâng cao thu nhập của người dân ở thành thị và nông thôn, cải thiện nhà ở, dịch vụ chăm sóc người cao tuổi và sản xuất thêm phương tiện chạy điện. Điều này sẽ giúp phục hồi niềm tin của người tiêu dùng, xoa dịu những tắc nghẽn trong chuỗi cung ứng và thúc đẩy hoạt động kinh tế.
Sự phục hồi của nhu cầu tiêu dùng ở đại lục được kỳ vọng sẽ thúc đẩy các nước xuất khẩu lớn như Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Singapore. Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) sẽ thúc đẩy tăng cường thương mại giữa Trung Quốc và ASEAN, còn kinh tế số sẽ trở thành “xương sống” cho thương mại.
Thứ 6, cuộc chiến giành nhân tài sẽ căng thẳng hơn. Làn sóng nghỉ việc hàng loạt (Great Resignation), xuất hiện từ đợt đại dịch Covid-19 không chỉ tập trung trong ngành tài chính mà còn là thách thức chung cho nhiều ngành, nhiều quốc gia trên thế giới.
Trong năm 2023, nhiều công ty đa quốc gia sẽ hướng tới mở rộng kinh doanh trên toàn cầu và các nền kinh tế sẽ có những chính sách ưu đãi khác nhau để thu hút những công ty này cũng như nhân tài của họ. Những xu hướng thay đổi trên thế giới sẽ phần nào tác động đế kinh tế của Việt Nam. Chuyên gia HSBC dự báo, tăng trưởng GDP của Việt Nam sẽ chậm lại ở mức 5,8% và lạm phát bình quân tăng lên 4% trong năm 2023. Mặc dù vậy, vẫn có nhiều lý do để lạc quan, một trong số đó là ngành du lịch của Việt Nam còn nhiều cơ hội để tiếp tục phục hồi và tăng trưởng.
Cụ thể, Trung Quốc mở cửa trở lại từ 8/1 nhiều khả năng sẽ mang lại cú hích cần thiết. Thêm nữa, Việt Nam sẽ tiếp tục là điểm đến hấp dẫn FDI, phần nào bù đắp cho những khó khăn trong thương mại hiện tại. Không chỉ những ông lớn trong ngành công nghệ truyền thống như Samsung và LG tiếp tục kế hoạch mở rộng ở Việt Nam mà cả những nhà đầu tư mới như Apple cũng đã thêm dây chuyền sản xuất ở Việt Nam trong chiến lược đa dạng hóa chuỗi cung ứng./.